Thói quen

Như đề cập ở cuối bài viết trước (bạn nào chưa đọc có thể xem tại đây), tôi hứa sẽ bắt đầu viết về những điểm làm thay đổi cuộc đời lập trình viên mà tôi chiêm nghiệm trong quãng đường mình đã đi qua.

Để bắt đầu, tôi muốn chia sẻ một số suy nghĩ và trải nghiệm của tôi về điều mà tôi nghĩ rằng là yếu tố cơ bản nhất mà ai cũng dễ dàng bỏ qua: thói quen. Hy vọng những câu chuyện này cũng sẽ đem lại đôi điều thú vị và hữu ích cho bạn.

Tôi thi đại học

Năm học 12, tôi tự hào là mình học cũng khá tốt.Tuy nhiên, điểm yếu của tôi là rất dở khi phải làm những tính toán chi tiết. Thầy cho bài tập, tôi thường tìm ra giải pháp rất nhanh. Tuy nhiên, kết quả tôi tính toán cuối cùng thường hay sai lệch với đáp án vì tôi khá ẩu.

Một ngày, ba tôi vô tình nhìn thấy chữ viết của tôi trên quyển tập. Ông nói: nét chữ của con quá xấu. Nét chữ phản ánh con người, nếu con không sửa thì làm việc gì cũng thất bại. Tôi kể ba nghe về điểm yếu của tôi khi làm bài. Ba tôi chỉ khuyên tôi luyện lại nét chữ.  Ông làm tôi tin rằng sửa nét chữ có thể sẽ làm tôi khắc phục được điều đó.

Trong suốt liên tục 2 tháng trời – tôi tập viết hàng ngày, cố gắng luyện sao cho nét chữ thật thẳng – ngay hàng. Tôi cũng bắt đầu từ việc giải những bài tập nhỏ  (dù là dễ nhất) rồi so khớp kết quả với sách. Mỗi lần thấy mình sai, tôi tự tát vào mặt thật đau để nhớ là mình phải cẩn thận hơn.

Ngày qua ngày, tôi từ từ làm bài  chính xác hơn và cũng cảm thấy tự tin hơn khi kì thi đại học đến gần. Kết quả thi đại học của tôi đủ để tôi vào ngành IT mà tôi thích (24.5 điểm cho cả 3 môn). Nhờ có ba mà tôi nhận ra rằng, mình có thể thay đổi mình bằng những hành vi rất nhỏ từng ngày: tập viết chữ, tập làm những bài tập dễ mà không chủ quan. Chính việc thay đổi những hành vi nhỏ ấy lại đem đến kết quả lớn cho cuộc đời.

Vài năm trước, tôi vẫn còn rất nóng vội và đôi khi hay đưa ra những quyết định gấp – dễ mắc sai lầm. Để khắc phục, tôi quan sát và suy nghĩ về những hành động mình làm hàng ngày. Tôi thấy rằng mình làm gì cũng vội: ăn cơm cũng nhanh, xuống xe tắt máy – gỡ khẩu trang, nón bảo hiểm cũng cập rập, luống cuống. Tôi đã quyết định làm chậm mọi thứ xung quanh lại. Tôi làm những việc trên chậm hơn, cẩn thận hơn cho đến lúc nó trở thành thói quen ‘chậm mà chắc’.

Từ những điều này, tôi rút ra được rằng: thói quen nhỏ hình thành nên tính cách. Tính cách quyết định vận mệnh. Phải tìm cho ra thói quen nhỏ nào tạo ra ‘tính cách’ đang làm mình thất bại và thay đổi nó.

Tôi đọc sách

Ba là người truyền cho tôi niềm hứng khởi đọc sách. Lúc tôi còn nhỏ xíu, ông mua những quyển truyện tranh về lịch sử – đọc cho tôi nghe. Lớn hơn, ông lại mua cho tôi những quyển truyện thiếu nhi, thiếu niên, sách khoa học, lịch sử. Mỗi loại sách ông chọn và mua cho tôi từng giai đoạn.

Khi học cấp 2, tôi không có hứng lắm khi đọc sách giáo khoa, đặc biệt là lúc học bài các môn về lịch sử, sinh học, vật lý. Ba tôi bảo: sách là tri thức, nếu muốn trở thành người giỏi – con phải tập yêu đọc sách. Hãy tưởng tượng loại sách khó nhai con đang đọc là một quyển truyện mà con yêu thích. Bất kì quyển sách nào cũng có giá trị để con học vài điều từ đó. Rồi ông tìm mua cho tôi những quyển sách nằm ngoài chương trình học, nhưng lại có rất nhiều điều làm tôi bất ngờ khi đọc và khám phá: thế giới quanh ta, biển – cái nôi sự sống, Việt nam sử lược …

Những ngày đầu tiên tập tễnh đi làm, tôi bắt đầu đọc sách chuyên ngành. Tuy nhiên, do không có định hướng – tôi chỉ đọc những quyển mì ăn liền, thấy có nhiều code và ví dụ là ngon. Mãi về sau này, tôi gặp những người anh ở Pyramid Consulting đã dẫn dắt và truyền cảm hứng cho tôi trong việc đọc – tìm hiểu về nền tảng và phương pháp luận của ngành phần mềm. Nhờ có các anh mà tôi hiểu ra rằng: trong một biển chân trời kiến thức của ngành IT này, điều làm mình có một nền tảng chắc chắn – phải bắt đầu từ những điều cơ bản nhất.

Tôi bắt đầu từ việc đọc những quyển sách về nguyên lý căn bản trong lập trình, code refactoring, clean code, design patterns, phương pháp luận phần mềm … Trên căn bản, việc đọc một quyển sách – nên cảm nhận, tìm điểm mình có thể vận dụng được trong cuộc sống và công việc mình làm. Những quyển sách về phương pháp luận thì trừu tượng và khó tìm điều kiện vận dụng hơn. Tuy nhiên, những lý luận về nền tảng đó đôi lúc sẽ đem lại những giá trị mà bạn không ngờ nếu áp dụng đúng thời điểm.

Bởi vậy, nếu bảo rằng thói quen mà tôi khuyên bạn nên làm trong cuộc đời lập trình viên có thể thay đổi bạn là gì – tôi sẽ nói rằng: hãy đọc sách.

Tôi bắt chước

Trong quyển sách “Nghĩ lớn để làm giàu” của Napoleon Hill có một đoạn, đại ý rằng: muốn thành công thì nên tìm cho mình một thần tượng gần nhất với mơ ước mình muốn đạt được.

Tôi không thần tượng những ngôi sao ca nhạc, giới showbiz hay những nguyên thủ quốc gia.

Tôi thần tượng ba tôi – người không bao giờ bỏ cuộc dù đến tận giây phút cuối đời.

Tôi thần tượng những người anh đã giúp và truyền cảm hứng cho tôi đi trên một quãng đường đã qua – dù chỉ một giai đoạn của cuộc đời.

Tôi thần tượng những cây đại thụ của giới phần mềm: Robert C.Marin, Martin Fowler, Kent Beck …Tôi đọc blog, tìm hiểu về họ, đọc sách của họ.

Với những điều học được từ những ‘thần tượng’ xung quanh, tôi thấy mình trưởng thành hơn qua từng ngày. Mỗi giai đoạn tôi chọn một hình mẫu khác nhau để ‘thần tượng’. Khi tôi muốn lên vị trí TA (Technical Architect), tôi chọn và quan sát những anh TA xung quanh để học và bắt chước. Tôi học từ cách viết email, cách thảo luận với khách hàng, cách lập luận để đưa ra giải pháp. Tôi thấy đây là một cách tốt để mang mình gần với ước mơ về vị trí trên con đường sự nghiệp mình mong muốn.

Vì vậy, nếu có lời khuyên thứ ba về thói quen cho bạn, tôi muốn khuyên bạn rằng: hãy bắt đầu tìm cho mình một thần tượng gần gũi nhất với giấc mơ của mình để bắt chước họ.

Tôi bỏ thuốc lá

Tôi bỏ thuốc được hơn 1 tháng. Trước đây, cứ nghĩ rằng khó bỏ vì tôi hút thuốc khá lâu. Một ngày, vợ bảo: anh đừng suy nghĩ lớn nếu không thể từ bỏ một thói quen nhỏ. Buổi chiều hôm ấy, tôi đi uống bia với anh Vinh. Anh giới thiệu một quyển sách khá thú vị: The one thing. Tôi ngấu nghiến quyển này hôm sau đó. Trong những quan điểm đề cập trong cuốn sách, có một điểm về thói quen làm tôi thấy rất thú vị: điểm khác nhau giữa kẻ thành công và người bình thường là họ có những thói quen tốt. Khi thói quen đã dần thành bản năng, thì người ta sẽ không còn có cảm giác nó là thói quen hay không nữa.

Một trong những điều làm người ta đi tới thành công là loại bỏ thói quen xấu, tập cho mình những thói quen tốt trong cuộc sống. Biến nó thành bản năng của mình.

Tập sống lành mạnh – tìm những thói quen tốt giúp mình khắc phục điểm yếu hay tăng cơ hội cho mục tiêu của mình phía trước. Nếu làm được như vậy, bạn sẽ thấy cuộc sống lúc nào cũng tràn đầy những điều thú vị và có nhiều ý nghĩa.

Riêng tôi đã giảm được 1 kg và huyết áp đã trở lại ổn định sau khi bỏ thuốc và tập thể dục đều đặn gần 2 tháng qua 🙂

Ngừng phê phán và suy nghĩ tiêu cực

10 năm trước, tôi lúc nào cũng suy nghĩ bi quan về cuộc sống. Tôi nghi ngờ mọi thứ xung quanh, nhìn vấn đề lúc nào cũng thấy mặt xấu  vì lúc đó tôi rất khó khăn về kinh tế. Càng nghĩ tiêu cực thì tôi càng bế tắc. Tôi thấy mình thoát khỏi bế tắc cuộc sống và eo hẹp về kinh tế chỉ từ khi tôi suy nghĩ lạc quan hơn về cuộc sống này.

Cách đây vài hôm, anh Vĩ – một người anh đã dẫn dắt tôi khi tôi làm ở Pyramid – post 1 status trên Facebook: Muốn giàu có, hãy hạnh phúc. Câu này đúng ở cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Tôi nghĩ rằng: nếu ngày nào bạn cũng cảm thấy mọi thứ xung quanh mình là bất công, là tiêu cực – thì xác suất để bạn thành công sẽ là rất thấp.

Thỉnh thoảng dạo một vòng trên Facebook, tôi thấy có vẻ bệnh chung của người Việt là hay chửi và phê phán. Nhìn vào đâu cũng thấy điều xấu. Quan điểm của tôi đơn giản: nếu bạn thấy cuộc sống này không công bằng, tiêu cực – hãy thay đổi nó. Để thay đổi nó, hãy bắt đầu từ chính mình. Để thay đổi chính mình, hãy suy nghĩ tích cực và làm điều thiết thực nhất. Như vậy, dù cho bạn không thay đổi được điều lớn lao – thì thay đổi được chính mình mới là điều có ý nghĩa nhất.

Khi làm dự án, vào những thời điểm khó khăn nhất – tôi luôn tìm cách để tìm ra điều làm mình thấy là điểm tích cực. Bản thân là một người dẫn đầu một nhóm, nếu lửa tắt trong bạn thì không thể nào những người đi theo bạn còn giữ được lửa. Khi đó, xác suất thất bại là 99%. Có đôi lúc tôi cũng cảm thấy thực sự rất mệt mỏi và đôi lúc muốn buông xuôi. Tuy nhiên, tôi tự nhủ rằng mọi khó khăn chỉ là thử thách trong cuộc đời mình. Mỗi ngày, chỉ cần dành vài phút nghĩ về những gì mình đã đạt được, có những gì mình chưa khám phá. Điều đó làm cho tôi luôn cảm thấy cuộc sống này như một cuộc phiêu lưu ngập tràn những điều mới mẻ.

Đôi khi hạnh phúc và sự lạc quan lại bắt đầu từ những điều đơn giản nhất.

Lời kết

Luyện tập và sửa mình từ những thói quen nhỏ nhất của cuộc sống chính là điều làm tôi thấy mình tiến bộ mỗi ngày. Người xưa có câu: tu thân, tề gia, trị quốc – bình thiên hạ. Đừng suy nghĩ và mơ ước viễn vông – nếu mình còn chưa thay đổi được mình. Đừng muốn thay đổi thiên hạ, nếu mình còn chưa tốt.

Để biến một giấc mơ lớn trong suy nghĩ của bạn thành hiện thực, từ hôm nay cần thay đổi và tập cho mình những thói quen nào? Tôi dành câu trả lời đó cho bạn.

Hãy chia sẻ bài viết này nếu bạn cảm thấy thú vị. Đơn giản là vì chia sẻ cũng là một thói quen tốt 🙂